Lieverkoekjes worden niet gebakken
De komst van geneesmiddelen die overgewicht en obesitas aanpakken veroorzaakt een paradigmaverschuiving in de complexe problematiek rondom ziekten die substantieel beïnvloed worden door leefstijl en sociaal-maatschappelijke factoren. Om het maatschappelijke debat te bevorderen, publiceerde het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) recent een argumentenwijzer waarin het de voors en tegens van het vergoeden én de wenselijkheid van gewichtsverlagende medicatie op een rij zet. En al is hollandbio groot voorstander van een gezond debat, toch zit dit ons niet helemaal lekker.
Recent vatte het NRC ruim een eeuw aan onderzoek naar overgewicht samen in deze dikke pil. Wat blijkt: heb je eenmaal obesitas (gehad), dan keert je vetweefsel nooit meer terug naar zijn oude, gezonde toestand. Dat maakt leefstijl dé belangrijkste pijler om problemen te voorkomen. Maar voor wie voorkomen een gepasseerd station is, komt dankzij jarenlange investeringen in kennis, innovatie en ontwikkeling nu eindelijk effectieve gewichtsverlagende medicatie beschikbaar. De wereldwijde vraag is ongekend groot.
Programma’s om overgewicht en obesitas met leefstijlinterventies tegen te gaan zijn tot dusver slechts beperkt effectief, mede door de samenhang met allerlei andere maatschappelijke problemen, waaronder ook armoede en een leefomgeving die bepaald niet uitnodigt tot bewegen en gezond eten, zo stelt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) in de recent gepubliceerde argumentenwijzer ‘Door dik en dun?’. Met de argumentenwijzer wil het CEG het belang van een bredere politieke en maatschappelijke dialoog over de vergoeding van gewichtsverlagende geneesmiddelen onderstrepen en de kwaliteit van het debat bevorderen. Naast betaalbaarheid moet ook de wenselijkheid een plaats krijgen in de brede waardenafweging, aldus het CEG.
De beschikbaarheid van gewichtsverlagende medicatie veroorzaakt een paradigmashift in een vraagstuk dat een veelheid aan uiteenlopende disciplines al jarenlang bezighoudt, vooralsnog met beperkt effect en zonder zicht op een structurele oplossing. Geen wonder, en goed bovendien, dat dit een fikse maatschappelijke discussie aanwakkert. Toch zit die discussie ons niet helemaal lekker. Misschien zijn onze tenen door het voortslepende gepolariseerde debat over geneesmiddelen te lang gegroeid, maar ondanks de evidente doorbraak die ze vertegenwoordigen lijken geneesmiddelen alsnog een beetje de kop van jut. Net nu we eindelijk iets in handen hebben dat daadwerkelijk verlichting kan bieden in het terugdringen van overgewicht en obesitas – gaan we het gesprek aan over de wenselijkheid van medicatie. En voor alle duidelijkheid: zo’n geneesmiddel komt niet uit de lucht komt vallen, daar gaan jaren aan onderzoek en ontwikkeling aan vooraf.
Ondanks de oproep van de CEG om wenselijkheid mee te wegen, zit de crux van het debat hem -zoals wel vaker- grotendeels op het vlak van vergoeding. Wie mag er -vanuit ons solidaire zorgstelsel- vergoed en wel aanspraak maken op medicatie tegen een aandoening met een leefstijlcomponent? Waar trekken we de grens? En houden we onszelf daar dan ook allemaal aan? In een omstreden documentaire van PowNed was afgelopen week te zien dat juist in de spreekkamer bij een arts een hellend vlak kan ontstaan, wanneer ook mensen met slechts een paar kilootjes meer een onsje minder willen. Niets menselijks is ons vreemd. Ons lijken de door artsen zelf opgestelde richtlijnen een uitstekende leidraad om het kaf van het koren te scheiden. De oplossing is, hoe moeilijk ook, nee zeggen tegen oneigenlijk gebruik, in plaats van medicatie integraal als niet wenselijk afdoen.
Natuurlijk is voorkomen beter dan genezen. Ook wij willen armoede en sociaal economische gezondheidsverschillen liever vandaag dan morgen de wereld uit helpen en zijn voor een leefomgeving die gezond eten en leven de makkelijkste optie maakt. Daar mogen we wat ons betreft veel sterker en consistenter op inzetten dan nu het geval is. Maar, om nog eens een ouderwets spreekwoord van stal te halen: Lieverkoekjes worden helaas niet gebakken. De leefstijl-inzet is een kwestie van de lange adem, terwijl vele mensen én de zorg vandaag al zuchten onder de gevolgen van obesitas. Medicatie is misschien niet de heilige graal – en zelfs niet de ideale oplossing, maar kan de druk weldegelijk direct verlichten. Waar nu vooral stijgende omzet en publieke uitgaven aan de geneesmiddelen in het oog springen, zien we wat hollandbio betreft over een tijdje hopelijk ook de maatschappelijke opbrengst terug: fittere mensen, lagere ziektelast en verlichting voor zorg én zorgkosten.
