Pandemiebestrijding minstens even mutatiegevoelig als het coronavirus

Een pandemie eronder krijgen. Wat hadden we eind 2021 graag gezegd dat we erin geslaagd waren. De werkelijkheid blijkt weerbarstig. Voorlopig dansen en hameren we er nog op los, op het moment van schrijven met een “avondlockdown”. Gelukkig hebben we dankzij biotech wél een steeds vollere gereedschapskist, waardoor het virus kunnen bestrijden niet meer de grootste uitdaging lijkt: zelfs tegen dominante varianten kunnen we binnen 100 dagen een aangepast vaccin ontwikkelen. De ideeën over het mogen en wíllen bestrijden van de pandemie blijken echter sneller te muteren dan het virus zelf, zowel binnen Nederland, als over de grens.

Vooropgesteld: ook HollandBIO heeft niet dé silver bulletdie ons van de pandemie verlost. Wel zien we dat biotech met testen, vaccins en geneesmiddelen nog altijd een bijzonder belangrijke bijdrage levert aan de bestrijding van deze crisis. Het lijkt alweer heel normaal, dat we in een recordtijd niet één, maar meerdere vaccins en geneesmiddelen tegen het coronavirus wisten te ontwikkelen, registreren en inzetten. En sindsdien staan alle productielijnen roodgloeiend. Want, after all, nobody is safe until everyone is safe.

Coronavaccinproductie: het logistiek huzarenstuk van de 21^e eeuw
Ook wij hadden liever direct Jan en alleman van vaccins voorzien. Alleen het produceren is bepaald geen pannenkoeken bakken. Qua complexiteit valt vaccinproductie meer in de categorie “bereiden van een sterrendiner”, liet ook vaccingezant Hans Schikan zien: noch toegang tot de ingrediënten, noch toegang tot het recept – het spreekwoordelijke IP – geeft garantie op een restaurantwaardig resultaat. Laat staan dat je in afwezigheid van voldoende keukencapaciteit binnen afzienbare tijd de hele wereld op een hoogstaande culinaire beleving kan trakteren. De productie van één vaccin is een enorm logistiek huzarenstuk dat staat of valt met de (gelijk)tijdige levering en inzet van 280 componenten afkomstig van 86 leveranciers uit 19 landen. De Nederlandse overheid erkent inmiddels ook dat dit geen eitje is en dat de bescherming van intellectueel eigendom juist de broodnodige samenwerkingen heeft gefaciliteerd in plaats van geblokkeerd (zie vraag 70).

De route naar de arm kent vele uitdagingen…
Gelukkig heeft de biotech sector sinds begin 2020 niet stil gezeten. In theorie zou de hele wereldbevolking tegen februari 2022 twee prikken in de arm kunnen hebben, aldus EFPIA en Vaccines Europe. Tot zo ver de theorie… Want in plaats van vaccins volgens afspraken via COVAX aan armere landen te doneren, zijn veel landen tot grote frustratie van de WHO alweer toe aan een nieuwe booster, Nederland inclusief. Oostenrijk liet zelfs al weten dat ‘schansen met Janssen’ er in 2022 niet in zit, tot grote frustratie voor wintersportliefhebbers die alle maatregelen tot nu toe gep(r)ikt hebben. En het lijkt met een nieuwe ronde boosters in Nederland onwaarschijnlijk dat we het ‘Get one, Give one’-principe tijdig in de praktijk brengen.

Een eerlijkere verdeling van vaccins is weliswaar een belangrijke sleutel tot het einde van deze pandemie, ook het voor handen zijn van voldoende vaccins wereldwijd is slechts één van de uitdagingen – waar overigens ook in Afrika hard aan gewerkt wordt. Een verslaggever van de NOS tekende recent in Malawi op dat er veel meer hordes geslecht moeten worden. Geld voor grote vaccinatiecampagnes is er in Malawi eigenlijk niet en ook hier werkt een gebrek aan informatie over vaccins vaccinatietwijfel in de hand. Daarbij ontbreek het inwoners soms niet alleen aan de wil, maar ook aan de financiële middelen om het vervoer naar een priklocatie te regelen. Want zet je met je geld eten voor je kinderen op tafel, of ga je naar de stad voor een prik? Malawi is zeker niet het enige land dat hiermee worstelt en zeker niet het enige land waar het virus in de tussentijd rustig door kan muteren.

De huidige vaccinatieongelijkheid zou ons nog wel eens duur kunnen komen te staan, zeker nu de omicronvariant is aangewezen tot een nieuwe “variant of concern”. Hoopten we eerder dat vaccinatie de genadeklap zou zijn voor het virus, inmiddels leerden we dat vaccinatie je wel een tijd beschermt tegen een ernstig verloop van de ziekte, waardoor we nu in een betere situatie zitten dan vorig jaar, maar dat de prikken niet volledig blijken te voorkomen dat we het virus oplopen, of door kunnen geven. Hoe lang dit beschermde effect van vaccinatie aanhoudt, of het ook aanhoudt bij nieuwe varianten en hoeveel boosters er nog nodig zijn, moet de ervaring ons leren. Dat voelt toch een beetje als van een koude kermis thuiskomen.

Een bitter(zoet)e pil?
Corona geeft ons een crash cursus omgaan met onzekerheid. Daarom lazen we met verbazing hoe positief Jaap van Dissel is over de coronapillen. Begrijp ons niet verkeerd: bij HollandBIO zien we graag een warm onthaal voor elk biotech product en elk nieuw wapen in de strijd tegen corona is welkom. Het zou alleen een bijzonder bittere pil worden voor heel Nederland als de vlag wederom te vroeg uit gaat.

We weten niet wat de beste route is om op in te zetten, noch hoe het virus gaat muteren. Daarom blijft het voorlopig dansen en hameren, op zoek naar een balans waarbij het virus endemisch wordt en onze maatschappij minder ontwricht. Het is misschien geen zaligmakend vooruitzicht, maar bij HollandBIO durven we er onze hand voor in het vuur te steken dat de biotech zich volledig in blijft zetten om dit virus, inclusief toekomstige varianten, eronder te krijgen.