Tot welk ras behoort mijn rund? Wageningse DNA-test geeft het antwoord!
Lakenvelders en Blaarkoppen herken je gemakkelijk aan hun specifieke kleurenpatroon. Maar het verschil in kleurenpatroon is niet het enige dat deze runderrassen onderscheidt, ook hun DNA is anders. Met een DNA-test kunnen we nu van ieder rund zonder stamboomgegevens bepalen tot welk zeldzaam Nederlands dubbeldoel runderras het behoort. Daarmee wordt opname in het stamboek mogelijk. En hoe groter het aantal stamboekrunderen, hoe breder de genetische basis voor een duurzame fokkerij en behoud van het ras.
Zeldzame Nederlandse runderrassen
In Nederland kennen we het Brandrode rund, het Fries Hollands vee, de Groninger Blaarkop, de Lakenvelder, het Maas-Rijn-IJsselvee (MRIJ) en het Roodbont Fries vee. Eén voor één bedreigde, zeldzame runderrassen omdat er per ras nog maar minder dan 3.000 koeien van zijn. Het aantal nog in leven zijnde koeien van het oude type rund met kleurslag Witrik is ook beperkt. Het MRIJ-vee telde in 2017 nog meer dan 6.000 stamboekkoeien, maar ook dit aantal daalt snel. Deze tellingen worden vastgesteld aan de hand van het aantal raszuivere koeien dat bij een erkend stamboek staat geregistreerd. Een deel van de runderen in Nederland is niet geregistreerd bij een erkend stamboek, stamboomgegevens ontbreken dan. Ook is soms slechts een deel van de stamboom bekend. Deze runderen kunnen best raszuiver zijn, maar worden nu niet als zodanig herkend (en geteld). Dit geldt dus ook voor hun nakomelingen.
DNA-test bepaalt ras
Het Centrum voor Genetische Bronnen, Nederland (CGN) heeft met subsidie van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een DNA-test ontwikkeld waarmee het voor een rund met (deels) onbekende stamboomgegevens kan bepalen tot welk zeldzaam Nederlands runderras het behoort. Daarmee wordt opname in een erkend stamboek mogelijk en wordt, wanneer het redelijke aantallen betreft, het risico op uitsterven van een ras verkleind.
Welke rassen kunnen meedoen?
De DNA-test kan worden ingezet voor runderen waarvan verwacht wordt dat ze tot één van de volgende rassen behoren: Brandrode rund, Fries Hollands vee, Groninger Blaarkop, Lakenvelder of Roodbont Fries vee. Runderen met de kleurslag Witrik kunnen worden getest wanneer de veehouder vermoedt dat het rund tot één van de zojuist benoemde rassen behoort. Op dit moment kan Maas-Rijn-IJsselvee nog geen gebruik maken van de test, omdat het geen zeldzaam ras betreft.
Het onderzoek en de DNA-test
Voor de ontwikkeling van de DNA-test is DNA gebruikt van bekende raszuivere runderen van de zeldzame Nederlandse runderrassen. Het DNA van deze runderen is met elkaar vergeleken om te kijken hoe uniek individuen én rassen zijn. Op basis van dit DNA konden we de verschillende zeldzame Nederlandse runderrassen van elkaar onderscheiden. Het Brandrode rund en het MRIJ-vee lijken wat meer op elkaar, evenals het Fries Hollands en Roodbont Fries vee, wat de nauwe relatie tussen deze rassen weerspiegelt.
De ontwikkelde DNA-test vergelijkt het DNA van een te testen rund met het DNA van de raszuivere runderen. De uitkomst van de DNA-test geeft aan hoeveel procent het DNA van het onderzochte rund afkomstig is van één of meerdere rassen. Wanneer dit percentage voor één specifiek ras hoger is dan het door het onderzoek vastgestelde drempelpercentage, is met DNA aangetoond dat het rund tot dit specifieke ras behoort.
Wanneer het rund volgens het stamboek ook voldoet aan de uiterlijke raskenmerken, kan het worden opgenomen in een erkend stamboek. Na opname in een erkend stamboek kan het rund “gevlagd” worden als zeldzaam huisdierras in de nationale Identificatie & Registratie database en daarmee door de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) zichtbaar worden gemaakt in het “paraplubestand” voor zeldzame huisdierrassen. Meer informatie over het paraplubestand is te vinden op de website van de SZH.
Bron: WUR
